De FIR herdenkt een belangrijke Tsjechische antifascistische persoonlijkheid die – zoals zovelen – langzaam uit het publieke bewustzijn wordt verdrongen, Julius Fucik. Hij was en is wereldwijd bekend vanwege het boek “Reportage aan de voet van de galg”. De tekst werd vertaald en verspreid in bijna negentig talen van de wereld, maar het was niet zijn eerste, noch zijn enige boek – in feite helemaal niet zijn boek. Want het werd pas na zijn dood gereconstrueerd en gepubliceerd door zijn vrouw Gusta Fucikova op basis van de teruggevonden documenten uit Fuciks tijd in de gevangenis.
Fucik werd 120 jaar geleden, op 23 februari 1903, geboren in Praag-Smitsjov en was tijdens zijn leven een populaire linkse journalist, die eerst naam maakte met theater- en literaire kritiek. Over zijn journalistieke werk formuleerde hij zelf: “Ik heb talloze culturele en politieke artikelen, reportages, literaire en theatrale studies en papers geschreven. Velen van hen behoren tot de dag van vandaag en zijn met de dag gestorven. Laat ze liggen. Sommige behoren echter tot het leven.”
Enthousiast over de opbouw van het socialisme in de USSR reisde hij begin jaren dertig lange tijd door het land namens de Tsjechische krant “Tvorba”. Fuciks aandacht ging minder uit naar de gepresenteerde resultaten dan naar de mensen zelf die het socialisme wilden opbouwen en die hij tijdens zijn maandenlange verblijf steeds beter leerde kennen.
In zijn eigen land had hij als communist meermaals politieke conflicten met de conservatieve regering in Praag, waardoor delen van zijn werk op de index kwamen te staan. Toch zag hij zichzelf als een Tsjech die uit nationale verantwoordelijkheid met zijn journalistieke mogelijkheden bijdroeg aan de mobilisatie van de Tsjechische bevolking toen de dreiging van het Duitse fascisme in 1938 toenam.
Natuurlijk protesteerde hij tegen het Dictaat van München en de afscheiding van de Sudeten. Nadat de nazi-troepen in het voorjaar van 1939 het Tsjechische grondgebied binnenvielen, dook Fucik onder, om korte tijd later naar Praag terug te keren onder de naam “Prof. Horak”. Daar schreef hij voor de ondergrondse krant van de Communistische Partij, de “Rude Pravo”, en werkte hij in het antifascistische verzet. Vanaf het voorjaar van 1941 behoorde hij tot de illegale CC van de KPČ.
Zijn arrestatie gebeurde bij toeval. Toen de Gestapo zich realiseerde wie ze in hun klauwen hadden, begon een lange periode van ondervraging in de Praagse Pankrac Gestapo gevangenis.
Gedurende deze tijd vond Julius Fucik, met de hulp van twee Tsjechische bewaarders, een manier om aantekeningen te maken en deze ongemerkt uit de gevangenis te smokkelen.
Er is vaak gespeculeerd of deze notities als informatie voor de Gestapo zouden hebben gediend. Alle bekende documenten bewijzen echter dat de teksten van Fucik nooit in handen van de Gestapo zijn geweest. Ze werden verborgen gehouden door een familielid van de Tsjechische bewaarder Adolf Kolinsky. Het zou onbegrijpelijk zijn waarom de Gestapo zijn ondervragingen en andere represailles zou hebben voortgezet als het de gewenste informatie al op deze manier had verkregen.
De verslagen beginnen op 9 juni 1943 met een verwijzing naar de op handen zijnde overplaatsing uit Pankrac. Van daaruit leidde Fucik’s weg via Bautzen naar Berlijn, waar het “Volksgerechtshof” hem ter dood veroordeelde wegens hoogverraad. 80 jaar geleden, op 9 september 1943, werd hij vermoord op de executieplaats Berlijn-Plötzensee in verband met een moordcampagne tegen talrijke buitenlandse gevangenen.
Gusta Fucikova, die in die tijd in het concentratiekamp Ravensbrück geïnterneerd was, kreeg pas na de bevrijding zekerheid over het lot van haar man. Toen ze terugkeerde naar Praag en hoorde van de verslagen van haar man, deed ze haar uiterste best om ze te publiceren. De respons was zo verbazingwekkend dat de tekst al snel in het Duits werd gepubliceerd (door de Globus uitgeverij in Wenen) en in vele talen van de wereld werd vertaald. Om redenen die te maken hadden met de politieke situatie van die tijd, werden niet alle teksten in de eerste edities gedrukt. Het was dankzij de inzet van de antifasciste en journaliste Vera Pickova en de vrienden van de Julius Fucik Society dat ongeveer 30 jaar geleden voor het eerst een complete uitgave verscheen.
Julius Fucik’s “Reportage aan de voet van de galg” is een blijvend document van de wil om te overleven en van antifascistische journalistiek. Zijn laatste boodschap, “Mensen, ik hield van jullie, wees waakzaam”, wordt vandaag de dag nog steeds veel geciteerd als herinnering.
Julius Fucik – a Czech antifascist journalist
Born 120 years ago, on February 23, 1903, in Prague-Smichov, Fucik was a popular left-wing journalist during his lifetime, who first made a name for himself through theater and literary criticism. About his journalistic work he himself formulated: “I have written numerous cultural and political articles, reportages, literary and theatrical studies and papers. Many of them belong to the day and have died with the day. Let them lie. Some, however, belong to life.”
Enthusiastic about the Socialism building in the USSR, he traveled the country for a long time in the early thirties on behalf of the Czech newspaper “Tvorba”. Fucik’s attention was less on the results presented than on the people themselves who wanted to build socialism, whom he had come closer to during months of his stay.
In his own country, as a communist, he experienced political conflicts with the conservative government in Prague on several occasions, which put parts of his works on the index. Nevertheless, he saw himself as a Czech who, out of national responsibility, contributed with his journalistic possibilities to the mobilization of the Czech population when the threat of German fascism increased in 1938.
Naturally, he protested against the Munich Dictate and the separation of the Sudeten territories. After the Nazi troops invaded Czech territory in the spring of 1939, Fucik went underground, only to return to Prague a short time later under the name “Prof. Horak.” There he wrote for the underground newspaper of the Communist Party, the “Rude Pravo”, and worked in the anti-fascist resistance. From the spring of 1941 he belonged to the illegal CC of the KPČ.
His arrest occurred by chance. When the Gestapo realized who they had in their clutches, a long period of interrogation began in Prague’s Pankrac Gestapo prison. During this time, Julius Fucik, with the assistance of two Czech keepers, found a way to take notes and have these smuggled out of the prison undetected.
It has often been speculated whether these records would have served as information for the Gestapo. However, all known documents prove that Fucik’s texts were in fact never in the hands of the Gestapo. They were hidden by a relative of the Czech keeper Adolf Kolinsky. It would be incomprehensible why the Gestapo should have continued its interrogations and other reprisals if it had already obtained the desired information in this way.
The records break off with June 9, 1943, with reference to the imminent transfer from Pankrac. From there Fucik’s way led via Bautzen to Berlin, where the “People’s Court” sentenced him to death for high treason. 80 years ago, on September 9, 1943, he was murdered at the Berlin-Plötzensee execution site in connection with a killing campaign against numerous foreign prisoners.
Gusta Fucikova, who was interned in Ravensbrück concentration camp at the time, only became certain of her husband’s fate after liberation. When she returned to Prague and learned of her husband’s records, she made every effort to publish them. The response was so amazing that the text was soon published in German (by the Globus publishing house in Vienna) and translated into many languages of the world. For reasons that lay in the political situation of the time, not all the texts were printed in the first editions. It was thanks to the commitment of the anti-fascist and journalist Vera Pickova and the friends of the Julius Fucik Society that a complete edition appeared for the first time about 30 years ago.
Julius Fucik’s “Report written under the rope” is an enduring document of the will to survive and of anti-fascist journalism. His final message, “People, I loved you, be vigilant,” is still widely quoted as a reminder today.