De tentoonstelling “Design van het Derde Rijk” bracht het kleine designmuseum in Den Bosch, Nederland, in vier maanden tijd tot 120.000 bezoekers – driemaal zoveel als bij elke andere tentoonstelling in huis. Nu verdwijnen de swastika-vlaggen, SS-uniformen en de ladekast van Adolf Hitler’s kantoor grotendeels in kelders van Duitse archieven.
De tentoonstelling, die in september onder protesten werd geopend, was oorspronkelijk bedoeld om te reizen, maar geen enkel museum wil deze overnemen. “We hebben gesprekken gevoerd met musea in Amerika en Duitsland, maar dit heeft niet tot concrete plannen geleid”, citeerde museumdirecteur Timo de Rijk afgelopen weekend in de online editie van De Volkskrant. Men kan alleen maar hopen dat het zo blijft. Het Haus der Kunst in München wil zijn aan Den Bosch uitgeleende exposities echter integreren in andere tentoonstellingen, zei een woordvoerster op verzoek van de jW.
Museumhoofd de Rijk en gastconservator Almar Seinen (die een SS-sportshirt uit zijn eigen collectie bijdroeg..) wilden met de show laten zien hoe berekend design de verraderlijke nazi-ideologie ondersteunde, maar gaf dan slechts schaarse verklaringen voor mooi gedrapeerde nazi-emoties, daarom heeft de Bond van Nederlandse Antifascisten (AFVN/BVA) het stadsbestuur tevergeefs verzocht in te grijpen.
Een lange zoektocht naar exposities had de directeur en gastconservator ook naar München, het Haus der Kunst en het Centraal Instituut voor Kunstgeschiedenis geleid. De Beiers weigerden uitdrukkelijk mee te doen. ‘Je houding leek meer op, laten we eens kijken hoe het gaat en wat we ervan kunnen leren’, herinnert De Rijk zich in De Volkskrant.
Het publiek in het Bosch-museum was duidelijk niet zo enthousiast. Hoewel slechts een klein aantal bezoekers tegelijkertijd het museum mocht bezoeken, had het extra beveiligers in dienst die voornamelijk bedoeld waren om selfies te voorkomen van swastika-vlaggen en portretten van Hitler; een team van het museum zocht dergelijke foto’s op “social media”. Opvallend: vooral oudere mannen bezochten de tentoonstelling – verder is tweederde vrouw in het Design Museum.
Tijdens de protesten kreeg de show, die beschuldigd werd van het verheerlijken van het fascisme, de bijnaam »Nazi Expo«. De Nederlandse Communistische Jeugdbeweging (CJB), die een demonstratie organiseerde, zei dat het onmogelijk was om een ”objectieve tentoonstelling” te houden over fascisme en fascistische kunst.
Directeur De Rijk is het daar niet mee eens: »Maakt de kunst van het nationaal-socialisme deel uit van de kunstgeschiedenis? Ik denk het wel, en dat moet je laten zien ‘, zei hij tegen De Volkskrant. Hij beschouwt de tentoonstelling als een herinnering. Hoe konden de nazi’s er zoveel aan hun kant krijgen? Design speelde daarbij een belangrijke rol, meent De Rijk.
De golven van verontwaardiging verdwenen na verloop van tijd, maar namen weer toe toen de tentoonstelling op 26 januari, de dag van de bevrijding van Auschwitz, opende. Het designmuseum bevindt zich in de directe omgeving van de voormalige synagoge van de stad, waar drie marmeren tabletten de 293 door de nazi’s vermoorde Joden uit Den Bosch herdenken.