Elk jaar herdenken de FIR en haar aangesloten federaties de verjaardagen van de bevrijding van fascisme en oorlog en de Dag van de Overwinning 1945. Wat lijkt op een historisch ritueel, blijkt elk jaar opnieuw een dringende noodzaak om de erfenis van de overlevenden, de boodschap van de vrouwen en mannen van verzet en vervolging levend te houden in de huidige tijd.
En deze herinnering ligt zwaar onder vuur. In Italië doet de nieuwe rechtse regering onder Giorgia Meloni er alles aan om ook het historisch beleid terug te schroeven. Natuurlijk kunnen zij en haar Mussolini-vrienden niet blij zijn dat duizenden in Italië op 25 april Bevrijdingsdag herdenken en tegelijkertijd de goedkeuring van de Italiaanse grondwet met zijn antifascistische grondslagen. Degenen in Italië die de rol van de Resistenza en 25 april als herdenkingsdag aanvallen, proberen een ideologische afzwakking van de historische grondslagen van de Italiaanse samenleving te bewerkstelligen om het land een andere, extreem-rechtse oriëntatie op te leggen. En zo waren er dit jaar in veel Italiaanse steden niet alleen herdenkingsbijeenkomsten voor 25 april, maar ook manifestaties ter verdediging van het antifascisme. Het is een duidelijk teken dat de voorzitter van de bij de FIR aangesloten organisatie ANPI, Gianfranco Pagliarulo, bij de belangrijkste manifestatie in Milaan de waarschuwing formuleerde dat men een verandering van het presidentiële systeem ziet, waardoor de grondslagen van de grondwet zouden kunnen veranderen, de scheiding der machten zou kunnen worden aangetast en het parlement weer in de rol van assepoester zou kunnen worden geduwd. Het gaat dus niet alleen om de historische herinnering, maar om de huidige en toekomstige ontwikkeling van Italië en Europa.
Ook bij de concentratiekampherdenking Ravensbrück moest men dit jaar ervaren dat er pogingen werden ondernomen om de herdenking van de bevrijding te misbruiken door nationalistische krachten. Dit werd alleen voorkomen door het ingrijpen van de directeur van de gedenkplaats.
Maar er zijn ook positieve signalen uit Europa:
In België hebben de leden van het stadsparlement Charleroi in het voorjaar van 2023 uitgeroepen tot “antifascistische stad” en besloten het maatschappelijk middenveld te steunen bij de herdenking van het verzet tegen nazi-Duitsland, het fascisme en extreem-rechts, en met name te eisen dat 8 mei weer een feestdag wordt.
In Spanje is dat 5 mei, die al in 2019 door de regering is uitgeroepen tot herdenkingsdag voor Spanjaarden die zijn gedeporteerd en gestorven in Mauthausen en andere kampen en voor alle slachtoffers van het Francoïsme in Spanje. Het doel van deze collectieve herdenking is de Spaanse vrouwen en mannen – de eerste Europese antifascistische strijders – te eren en de bevoorrechte plaats te erkennen die zij innemen, niet alleen voor de Spaanse democratische geschiedenis, maar ook in Europa voor de verdediging van vrijheid en democratie.
In Duitsland heeft de eis die de voormalige overlevende van Auschwitz en lid van het erepresidium van de FIR, Esther Bejarano, enkele jaren geleden stelde, “8 mei moet een feestdag worden”, een nieuwe impuls gekregen. Enige tijd geleden hadden meer dan 175.000 mensen dit gesteund in een online petitie. Vorig jaar werd de petitie officieel aangeboden aan de politiek verantwoordelijken in de persoon van de toenmalige voorzitter van de Bundesrat, de minister-president van Thüringen, Bodo Ramelow. Ook na het overlijden van Esther Bejarano blijft dit doel vertegenwoordigd. In Berlijn eist de VVN-BdA dat 8 mei niet alleen een vrije dag wordt – zoals in 2020 – maar wordt erkend als herdenkingsdag en feestdag.
De VVN-BdA van Nedersaksen brengt het voorstel dit jaar in het publieke debat, omdat het deelstaatparlement heeft besloten een extra feestdag in te stellen in de deelstaat.
In andere delen van het land nemen antifascistische verenigingen en maatschappelijke organisaties het initiatief om 8 mei publiekelijk te markeren als herdenkingsdag en feestdag.
In Aken wordt ter voorbereiding op 8 mei de FIR-tentoonstelling “Europees verzet tegen het nazisme” getoond in de lokalen van de Volkshochschule. Ook dit is een bijdrage om de herinnering aan de bevrijding levend te houden.
Dergelijke initiatieven en openbare herdenkingsacties zijn een belangrijke bijdrage tegen alle vormen van geschiedenisvergetelheid en geschiedenisrevisie, zoals we de afgelopen maanden in alle drama’s in veel landen van de Europese Unie hebben moeten ervaren.
De FIR en de daarbij aangesloten federaties eren – samen met de antifascistische krachten van de civiele samenleving – met dergelijke activiteiten de bevrijders in de gelederen van de anti-Hitler coalitie, waarvan de militaire hoofdlast werd gedragen door het Sovjetleger, maar waartoe ook de vrouwen en mannen van de respectieve nationale verzetsbewegingen behoorden, en vieren de overwinning op het nazisme in mei 1945.
May 8/9: Days of Liberation – Victory Day
And this memory is under massive attack. In Italy, the new right-wing government under Giorgia Meloni is doing everything it can to push through a roll-back in historical policy as well. Of course, she and her Mussolini friends cannot be pleased that thousands in Italy commemorate Liberation Day on April 25 and at the same time the adoption of the Italian constitution with its anti-fascist foundations. Those in Italy who attack the role of the Resistenza and April 25 as a day of commemoration are trying to achieve an ideological unwinding of the historical foundations of Italian society in order to impose a different, an extreme-right orientation on the country. And so this year in many Italian cities there were not only commemorative rallies for April 25, but they were manifestations in defense of anti-fascism. It is a clear sign that the president of the FIR member organization ANPI, Gianfranco Pagliarulo, formulated at the main rally in Milan the warning that one sees a change of the presidential system, which could change the foundations of the constitution, attack the separation of powers and push the parliament back into the role of the Cinderella. So this is not just about historical memory, this dispute is about the present and future development of Italy and Europe.
Also in the concentration camp memorial Ravensbrück it was to be experienced this year that attempts were made to misuse the commemoration of the liberation by nationalistic forces. This was only prevented by the intervention of the memorial director.
But there are also positive signals from Europe:
In Belgium, the members of the city parliament declared Charleroi an “anti-fascist city” in the spring of 2023, deciding to support civil society in remembering the resistance against Nazi Germany, fascism and the extreme right, and in particular to demand that May 8 become a public holiday again.
In Spain, it is May 5, which has already been declared by the government in 2019 as a day of remembrance for Spaniards who were deported and died in Mauthausen and other camps and for all victims of Francoism in Spain. The purpose of this collective remembrance is to honor the Spanish women and men – the first European anti-fascist fighters – and to recognize the privileged place they have not only for Spanish democratic history, but also in Europe for the defense of freedom and democracy.
In Germany the demand raised some years ago by the former Auschwitz survivor and member of the honorary presidium of the FIR, Esther Bejarano, “May 8 must become a holiday” has received new momentum. Some time ago more than 175,000 peoples had supported this in an on-line Petition. Last year, the petition was officially presented to those politically responsible in the person of the then President of the Bundesrat, Thuringia’s Prime Minister Bodo Ramelow. Even after the death of Esther Bejarano, this goal continues to be represented. In Berlin, the VVN-BdA demands that May 8 should not only be a day off from work – as in 2020 – but should be recognized as a commemorative and public holiday.
The VVN-BdA of Lower Saxony is bringing the proposal to the public debate this year, as the state parliament has decided to establish an additional holiday in the state.
In other parts of the country, anti-fascist associations and civil society organizations are taking the initiative to publicly mark May 8 as a day of remembrance and public holiday.
In Aachen, in preparation for May 8, the FIR exhibition “European Resistance against Nazism” is shown in the premises of the Volkshochschule. This is also a contribution to keeping the memory of the liberation alive.
Such initiatives and public commemoration actions are an important contribution against all forms of history forgetfulness and history revision, as we had to experience in the past months in all drama in many countries of the European Union.
The FIR and its member federations honor – together with the anti-fascist forces of the civil society – with such activities the liberators in the ranks of the anti-Hitler coalition, whose military main burden was carried by the Soviet Army, but to which equally the women and men of the respective national resistance movement belonged, and celebrate the victory over Nazism in May 1945.