Op 4 april 1949 werd de NAVO opgericht door twaalf landen in Europa en Noord-Amerika, waaronder Nederland, als een zogenaamd ‘defensieve’ militaire alliantie om de Sovjet-Unie en andere socialistische landen te bestrijden. In 2024 viert de NAVO haar 75-jarig jubileum. Gedurende deze 75 jaar heeft de wereld te maken gehad met bloedige interventies, oorlogen en de bevordering van fascisme en nazisme door de NAVO. De NAVO heeft in deze periode bewezen een vijand van de wereldvrede te zijn, en haar bestaan is onaanvaardbaar.
Het tijdperk van revoluties
De oprichting van de NAVO vond plaats in de context van het imperialisme en de strijd van de imperialistische landen tegen de Sovjet-Unie. De late 19de eeuw wordt gekenmerkt door de ontwikkeling van het imperialisme als hoogste stadium van het kapitalisme. Dat houdt in dat de monopolies de overhand krijgen over de economie. Dit leidt tot de ontwikkeling van kapitaalexport als aanjager van de wereldwijde ontwikkelingen van het kapitalisme. Door de geschiedenis heen hebben we kunnen zien hoe deze ontwikkeling leidde tot het vormen van internationale monopolistische verbonden die de wereld onder elkaar verdelen. Deze ontwikkeling leidde tot grote spanningen in het begin van de 20ste eeuw. De concurrentie tussen verschillende imperialistische mogendheden voor de herverdeling van de wereld creëerde het eerste grootschalig imperialistische conflict tussen 1914-1918.
De ontwikkeling van het imperialisme creëerde ook de condities voor het ontwikkelen van het socialisme in verschillende landen, zoals de bolsjewieken die erin slaagden om in 1917 de Russische arbeiders en arme boeren te leiden in een socialistische revolutie. Na de Oktoberrevolutie was het meteen duidelijk voor de kapitalistische landen dat de arbeidersbeweging een grote bedreiging vormden voor de burgerlijke hegemonie in Europa. Zelfs met de invasie van meer dan 14 landen om het Witte Leger te steunen in de strijd tegen het Bolsjewisme, was het niet gelukt om de kapitalistische hegemonie te behouden in Rusland. Het was een duidelijk gecoördineerde poging om een contrarevolutie te plegen, die gefaald was.
De jaren die volgden in socialistisch Rusland waren van geleidelijke economische groei, met een grote sprong van industrialisatie vanaf de jaren 30; terwijl de kapitalistische economie wereldwijd met een enorme crisis te maken had. Dit bevorderde een groeiende ontevredenheid met de kapitalistische productiewijze en een versterking van de arbeidersbeweging in Europa. Het antwoord van het kapitaal op de groeiende revolutionaire dreiging in Europa was het ontwikkelen van het fascisme. De tweede imperialistische wereldoorlog was een poging van het imperialisme om het socialisme van Europa uit te roeien. Dit plan faalde echter, vanwege het heldhaftige verzet van het Sovjet-volk, en de communisten in heel Europa en de wereld.
De aanloop naar en oprichting van de NAVO
Na de Tweede Wereldoorlog vond er een grote verschuiving plaats binnen het imperialistische systeem. Europa lag in puin, koloniale grootmachten zoals het Verenigd Koninkrijk, Frankrijk en Nederland zouden snel hun koloniën verliezen, en er ontstond een anti-imperialistisch blok. Na succesvolle revoluties in onder andere Tsjecho-Slowakije, Roemenië, Polen en China verloren de kapitalisten veel afzetmarkten en grondstofbronnen. Er ontstond angst dat dit ook zou kunnen gebeuren in de overgebleven imperialistische landen in Europa, waar het kapitaal verzwakt was. Bovendien hadden communisten een leidende rol gespeeld in het verzet en de bevrijding van landen in heel Europa (en daarbuiten) tegen het fascisme van Italië, nazi-Duitsland en Japan.
De grote successen van de communisten tijdens de bevrijding van de mensen van het fascisme vielen zeker op bij de Euro-Atlantische machten. Onmiddellijk na de oorlog voerden deze landen inderdaad een aanzienlijke onderdrukking uit tegen progressieve krachten in Europa. Bevrijdingslegers en partizanen werden ontwapend en geneutraliseerd, en communistische symbolen werden verboden. Deze ontwikkelingen vonden plaats binnen de context van de Truman-doctrine, dat opriep tot het bestrijden en onderdrukken van het socialisme.
In 1947 ondertekenden Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk het Verdrag van Duinkerken, waarin afspraken werden gemaakt over wederzijdse bijstand en militaire alliantie in het geval van een mogelijke aanval van Duitsland of de Sovjet-Unie. Dit verdrag werd later uitgebreid met de Benelux-landen in het Verdrag van Brussel. Het Dit verdrag werd ondertekend met het oog op het betrekken van Italië en West-Duitsland bij de coalitie en het verenigen van West-Europa met de belangen van de Verenigde Staten. Dit verdrag leidde tot de oprichting van de “Western Union”, die wordt beschouwd als de voorloper van de NAVO. De West-Europese landen, verzwakt door de Tweede Wereldoorlog, hadden de steun van de Verenigde Staten nodig—destijds het sterkste kapitalistische land in het internationale imperialistische systeem—om een serieuze concurrent te kunnen vormen tegen het socialisme. Ook de VS had belang bij een sterke aanwezigheid in Europa. Met het Marshallplan probeerde de VS haar invloedssfeer te vergroten.
De situatie in Duitsland was van cruciaal belang voor de oprichting van de NAVO. De voorwaarden voor ontwapening, denazificatie en democratisering van Duitsland, afgesproken tijdens de Conferentie van Potsdam, werden gezien als een bedreiging voor het Euro-Atlantische imperialisme. De revolutie in Tsjecho-Slowakije liet zien dat het socialisme een reële bedreiging vormde voor de belangen van de kapitalisten in Oost-Europa. Vanaf dat moment waren de voorwaarden van de Conferentie van Potsdam niet meer relevant voor het imperialistische kamp. Al in 1947 werden de bezettingszones van Frankrijk, Engeland en VS samengesmolten tot één bezettingszone. De oprichting van de kapitalistische staat West-Duitsland was van groot belang voor het imperialistische blok om een duidelijke grens te creëren tussen de invloedssferen van het kapitalisme en het socialisme, zodat deze zich niet verder zouden verspreiden naar Centraal-Europa. In deze context ontstond de NAVO in april 1949, gevolgd door de oprichting van West-Duitsland in mei 1949. In 1955 sloot West-Duitsland zich aan bij de NAVO. Als respons werd het Warschaupact opgericht.
NAVO en het fascisme: onlosmakelijke bondgenoten
De anticommunistische en imperialistische voorwaarden voor de oprichting van de NAVO hadden ingrijpende gevolgen voor de manier waarop de NAVO handelde. Het principe van de NAVO dat ‘een aanval op een lidstaat een aanval op alle lidstaten is’, vooral in de context van de spanningen met de Sovjet-Unie, zorgde ervoor dat kapitalistische landen niet alleen bang waren voor een aanval van de Sovjet-Unie (hoewel die plannen niet bestonden), maar ook voor mogelijke revolutionaire omwentelingen in hun eigen landen. Als er een revolutie in een lidstaat zou uitbreken, zou deze clausule andere landen toestaan om militair in te grijpen in dat land. Deze anticommunistische basis voor de oprichting van de NAVO resulteerde in enorme spanningen tussen ‘oost en west’ in de twintigste eeuw en dwong zowel het ‘westen’ als de Sovjet-Unie tot een wapenwedloop.
In de context van het inherent anticommunisme van de NAVO heeft de organisatie door de geschiedenis heen sterke banden gehad met nazisme en fascisme. De reactionaire krachten die tegen het socialisme hadden gestreden waren welkom in de NAVO om op een georganiseerde manier de belangen van de monopolies vast te stellen. De NAVO zocht actief naar voormalige nazi’s die hoge posities bekleedden binnen de rangen van het nazileger. Ondanks hun oorlogsmisdaden en actieve vervolging van joden en andere minderheden tijdens de Tweede Wereldoorlog kregen velen van hen een positie binnen de NAVO. Hieronder enkele voorbeelden.
| Wie | Nazi verleden | Rol bij de NAVO |
| Adolf Heusinger | Operationeel directeur binnen de generale staf van het Opperste bevel van het Duitse leger in de Nazi Wehrmacht (juni 1944-juli 1944). Direct betrokken bij de operaties van de invasie van het nazi-leger in Polen, Denemarken, Noorwegen, Frankrijk, België, Nederland en de Sovjet-Unie. Verantwoordelijk voor massamoord en oorlogsmisdaden in Oost-Europa | Voorzitter van de NAVO militair comité (1961-1964) |
|---|---|---|
| Hans Speidel | Generaal-luitenant van de Nazi Wehrmacht, stafchef van veldmaarschalk Erwin Rommel. Verantwoordelijk voor het uitroeien van Joden en verzetsstrijders in Frankrijk en van het plegen van oorlogsmisdaden in Rusland | Opperbevelhebber van de geallieerde NAVO-grondtroepen in Midden-Europa (1957-1963) |
| Johann Adolf Graf von Kielmansegg | Generale staf officier van de Nazi Wehrmacht. Direct verantwoordelijk voor een groot aantal oorlogsmisdaden, zoals het doodschieten van burgers en het ophangen van partizanen. Bevelen gegeven aan Einsatzgruppen van de SS in Rusland, direct verantwoordelijk voor de moord op meer dan 1 miljoen joden. | Benoemd Opperbevelhebber van de NAVO-strijdkrachten in Centraal-Europa (1966-1968). |
| Johannes Steinhoff | Obersleutnant (luitenant-kolonel) van de Nazi Luftwaffe. | Waarnemend commandant geallieerde luchtstrijdkrachten Midden-Europa in de NAVO (1965-1966), NAVO-inspecteur van de luchtmacht (1966-1970) en voorzitter van het militaire comité van de NAVO (1971-1974). |
| Ernst Ferber | Luitenant-kolonel van de generale staf van de Wehrmacht, direct betrokken bij de invasie van Polen als compagniescommandant. | Benoemd tot opperbevelhebber van de NAVO`s Geallieerde strijdkrachten Centraal-Europa, Nederland (1973-1975). |
| Franz-Joseph Schulze | Hoofdluitenant van de nazi-Luftwaffe | Opperbevelhebber van de NAVO in Centraal-Europa (1977-1979) |
| Karl Schnell | Eerste stafofficier van het 76e Panzerkorps van het nazileger. | Opperbevelhebber van de NAVO in Centraal-Europa (1975-1977) |
| Ferdinand von Senger und Etterling | Adjudant van het opperbevel van de nazi Wehrmacht | Opperbevelhebber van de NAVO in Centraal-Europa (1979-1983) |
De banden van de NAVO met het nazisme waren duidelijk aanwezig, vanaf haar oprichting tot het moment dat er geen levende nazi’s meer waren om de rangen van de NAVO te vullen. Maar daar blijft het niet bij. De NAVO heeft actief het fascisme gefinancierd, bewapend en bevorderd in Europa, met name in de context van Operatie Gladio.
Operatie Gladio was de informele naam voor geheime operaties georganiseerd door de NAVO. Binnen de context van de vrees die NAVO-lidstaten hadden voor socialistische revoluties in hun eigen landen, die gesteund zouden kunnen worden door de Sovjet-Unie, was het doel om verschillende ‘ondergrondse legers’ te organiseren in heel West-Europa, inclusief Nederland en zelfs landen die geen lid waren van de NAVO. Deze ondergrondse legers waren bedoeld als contrarevolutionaire krachten.
Deze operatie was tot in de jaren negentig topgeheim. Veel ministeries van Defensie van de landen waar deze operatie actief was, waren niet eens op de hoogte van het bestaan van deze milities. De milities, bewapend en getraind, waren doordrenkt van extreemrechtse en fascistische elementen. Dit kwam doordat de voorwaarde voor het vormen van de milities de bereidheid was om tegen de Sovjet-Unie te vechten. Dit trok veel neonazi’s en fascisten aan, gezien hun gedeelde anti-communistische sentimenten. Zoals eerder aangegeven, waren veel mensen in de NAVO-top voormalige nazi’s, en zij waren ook verantwoordelijk voor het leiden van Operatie Gladio.
Hoewel er geen revoluties of invasies plaatsvonden, bleven deze fascistische milities actief; nu volledig bewapend, getraind en gesteund door de NAVO. Veel van deze milities waren betrokken bij terroristische aanvallen.
- In Italië waren groeperingen die rechtstreeks verbonden waren met Gladio verantwoordelijk voor terroristische aanslagen tijdens de zogenaamde ‘loden jaren’. Onderzoek naar deze daden leidde tot de ontdekking van 139 geheime wapenopslagplaatsen in Italië, allemaal gebruikt door de ‘Gladio-milities’. Dergelijke opslagplaatsen werden ook gevonden in onder andere Nederland, België, Frankrijk, Griekenland en Zweden. De Gladio operatie in Italië had als belangrijkste doel om de PCI (Italiaanse Communistische Partij) niet aan de macht te laten komen. De PCI was een van de sterkste communistische partijen in Europa na de Tweede Wereldoorlog.
- In de Duitse tak van Gladio maakten minstens twee voormalige SS-leden deel uit van het netwerk.
- De Portugese tak van Gladio (Aginter Press) wordt vermoedelijk verantwoordelijk gehouden voor de moord op Amilcar Cabral en Eduardo Mondlane, beide leiders van de antikoloniale strijd in voormalige Portugese koloniën.
- De Zweedse tak van de operatie wordt in verband gebracht met de moord op de sociaaldemocratisch premier Olof Palme in 1986.
- In België, wordt Gladio in verband gebracht met de terroristische organisatie `De Bende van Nijvel`, verantwoordelijk voor tientallen moorden, inbraken, diefstallen en overvallen.
- In Griekenland was Gladio direct betrokken bij de militaire coup van 1967, die een militaire dictatuur installeerde in het land.
Bron (artikel bewerkt door de redactie): 75 jaar NAVO-terreur — Manifest, krant van de NCPN (leesmanifest.nl)